Fidanların dikilmesinden itibaren şekil budamasının yapılmasına kadarki bakımları konusunda, fidanların verimsiz döneminin kısaltılması ile verimliliği en yüksek seviyede ağaç oluşturmak için uygulanacak şekil budamasına ağacın hazırlanmasına yönelik aşağıdaki tarımsal uygulamaların yapılması uygun olacaktır.

 

Budama konusunda ülkemizdeki üreticiler tarafından şekil budaması yapılıncaya kadar yapılan uygulanmaların;

 

Fidanların hiç budanmadan serbestçe gelişmesi,

Fidanların tek gövdeli gelişmesine yönelik seyreltme budaması ve 50 cm.’ye kadarki gövdeden çıkan sürgünlerin dipten kesilerek çıkarılması,

Fidanların tek gövdeli gelişmesine yönelik seyreltme budaması ve 50 cm.’ye kadarki gövdeden çıkan sürgünlerin boyuna gelişmesini önlemeyecek uç alma budaması uygulanması gibi farklı şekillerde yapıldığı görülmektedir.

 

Bu yöntemlerden birincisinde hiç budama yapılmadığı için toprak seviyesine yakın noktalardan çıkan sürgünler, üst kısımlardan çıkan sürgün ve dallarla rekabete girebilirler, suyun yetersiz olduğu koşullardan en az etkilenecek şekilde toprağa yakın olmalarının da avantajıyla hızlı gelişerek kalınlaşabilir ve üst kısımlardaki sürgünleri baskılayarak gelişmelerini zayıflatabilirler. Bu durumda, çok gövdeli bir hale gelen fidanın boyu olması gerekenden kısa olabileceği gibi alt dalların hava sirkülasyonunu önlemesi ile bazı hastalıklar (Halkalı Leke Hastalığı vs.) ve zararlılar (kara koşnil) için uygun nemli koşullar oluşabilir. Ayrıca, yapılacak şekil budaması sırasında dalların seçiminde zorluk yaşanabilir ve kalınlaşmış alttaki dallar kesilirken geniş yaralar oluşabilir. İspanya’ da mekanik hasada uygun olarak tek gövdeli olarak dikilen fidanlar dikimden itibaren küçük müdehalelerle budanır ve 1.20 m den taçlandırılır.

 

İkinci budama yönteminde, 50 cm yüksekliğe kadarki gövde kısmından çıkan sürgünlerin dipten çıkarılması ile fidandaki yaprak alanı, dolayısıyle fotosentez alanı azalacağı için fidanın gelişmesi olumsuz etkilenebilir ve fidanda fizyolojik bir tepki olarak gövdenin güneş gören kısımlarından uyur gözler sürerek kesilen sürgünlerin yerine yenilerini oluşturabilirler. Bu durumda, budama maliyetinin artması yanında fazla miktarda kesilen sürgünler nedeniyle gövdede oluşan yara miktarı da yüksek olabilir.

 

Üçüncü budama uygulaması ise; ilk iki görüşteki olumsuzlukların görülmeyeceği düşünülerek yeni dikilen fidanlara şekil budaması uygulanıncaya kadar yapılabilecek en ideal budama olduğu söylenebilir. Bu budama şeklinde, sadece fidanın toprak seviyesinden 50 cm. yüksekliğe kadarki kısmında budama yapılmaktadır. Bu budama sırasında, fidanı tek gövdeli hale getirmeye yönelik dipten kesilerek seyreltme budaması ile bu yükseklikteki gövde kısmından çıkan sürgünlerde uç alma budaması uygulanmaktadır. Böylece, uçları alınan sürgünlerin uzaması engellenip yana (enine) doğru sürgünler oluşturması ve büyümesi teşvik edilebilir. Uçları kesilmiş sürgünlerden çıkan bu yan sürgünler gövdeyi kuşatıp gölge oluşturarak uyur gözlerden yeni sürgün oluşmasının azalmasına veya hiç olmamasına neden olabilir. Ayrıca, uçları kesilen sürgünlerde de yaprak olacağı ve kesilen sürgün uçları ile kayda değer yaprak azalması olmayacağı için fidanın gelişmesi olumsuz etkilenmeyebilir. Bu durumda, fidanda ana dalları oluşturacak sürgünler serbestçe ve daha hızlı bir gelişme gösterebilir. Ayrıca, fidanın üst kısmında gelişen ana dallar, alt kısımdaki uçları kesilmiş sürgünlere muhtemelen ikinci yıldan itibaren gölge oluşturarak onların zayıflamalarına veya kurumalarına neden olabilir. Böylece, şekil budaması sırasında uçları kesilmiş olan zayıflamış veya kurumuş sürgünlerin dipten çıkarılması ile gövdede oluşacak yara miktarı da en az seviyede olabilir. Ayrıca, fidanın gelişmesi ve taç büyüklüğü en yüksek seviyede olacağı için verimliliği de en üst düzeyde olabilir.

 

Gübreleme konusunda ise; fidanların beslenmesinin dikim sırasında uygulanan temel gübrelemeden sonra da toprak ve yaprak analizlerine göre takip edilerek gübreleme yapılması uygun olacaktır. Ancak, bunun yapılamadığı durumlarda fidanlara 1. yılın sununda 100 gr. Amonyum sülfat, 2. yıl 200 gr. Amonyum sülfat, 3. yıl 500 gr. Amonyum sülfat gübrelemeleri verilebilir.Fidan taç izdüşümlerine uygulanır. Ayrıca, vegetasyon içinde gerek tek başına gerekse hastalık ve zararlılara karşı yapılacak ilaçlamalar ile karışırılarak yapraktan da gübreleme yapılmalıdır.

 

Ağaçlar ürüne yattıktan sonra ve mahsul döneminde de yaprak ve toprak örnekleri alınarak gübre uygulamalarına devam edilmelidir.

 

Fidanların sulanması, ülkemiz koşullarında özellikle sıcaklığın yüksek, yağışın ve topraktaki su miktarının en düşük seviyede olduğu Mayıs-Eylül ayları arasındaki dönemde yapılabilir. En iyi sulama yöntemi damla sulama olmakla birlikte tesis maliyetinin yüksekliği ve fidanların ilk yıllarındaki verimsiz dönemde yapılan diğer maliyetlerde dikkate alınarak tercih edilemeyebilir. Damla sulamanın kurulamadığı durumlarda ilk yıl çanak usulü ve ikinci yıldan itibaren genel olarak fidan tacının kenarlarını hedef alacak karık usulü sulama uygun olabilir. Ayrıca, çanak usulü sulama ile ilk yıllarda verilen bol su toprak derinliklerine kadar işleyerek fidan köklerinin bu derinliklerde gelişmesine ve yayılmasına da katkı sağlayabilir ve bu durumun da fidanın ileriki yıllarında susuz koşullara dayanmasına yardımcı olacağı düşünülebilir. Diğer yandan suyun bol, toprak geçirgenliğinin çok yüksel olduğu kumlu arazilerdeki fidanların arasına salma sulama da yapılabilir. 

 

Verilecek su miktarı ise; sulama sıklığı, hava sıcaklığı, su kaynağı, toprağın yapısı ve meyil durumu gibi faktörlere göre değişebilmekle birlikte normal şartlarda çanak usulü sulamada bir defada fidan başına 20-25 gün aralıkla ortalama 1. Yıl, sulama dönemi boyunca  25-30 kg.su verilmelidir., 2. Yıl, yine sulama dönemi boyunca 20-25 gün aralıklarla 35-40 kg., 3. Yıl yine sulama dönemi boyunca ise 45-50 kg su verilmesi uygun olabilir.

 

Toprak işleme ise fidanlıktaki yabancı otları yok etmek, buharlaşma ile su kaybını azaltmak, büyük ölçüde suyu toprakta tutmak ve muhafaza etmek amacıyla yapılmaktadır. Ayrıca, zeytinin yüzeysel kök sistemi nedeniyle toprak işlemenin derinden yapılmaması gerekir.

 

Bu amaç doğrultusunda kış dönemindeki yağmur sularının en yüksek miktarda toprağa girerek depolanmasına yönelik fidan kök bölgesinin dışından (fidan taç izdüşümünün 1-2m dışından) geçecek şekilde sonbaharda veya toprağın tavda olduğu kış dönemi içinde dipkazan (sub-soil) aleti ile toprak derin şekilde işlenebilir. Bu işleme meyilli yerlerde tesviye eğrilerine paralel (meyil yönüne dik) istikamette fidanın iki yönünden geçecek şekilde, düz arazilerde ise; doğu-batı ve kuzey-güney istikametlerinde olmak üzere fidanın dört yönünden geçecek şekilde yapılmalıdır. 

 

Bu konuda, özellikle sürgünlerin kışa pişkinleşerek girmesini teminen sonbaharda yapılacak ilaçlamalarda potas içeriği yüksek yaprak gübreleri uygulanması önemli olmaktadır.